Đã ngàn đời nay,Tết cổ truyền của dân tộc Việt Nam dù nhà giàu hay nghèo, thành phố hay hay thôn quê, nhà nào cũng phải có bánh để cúng tổ tiên, ông bà. Tùy theo cách làm ở từng vùng miền mà gói bánh chưng, bánh tét, bánh dầy. Ngoài ra cón nhiều thứ bánh khác nữa: bánh bột lọc, bánh mật, bánh nếp, bánh chè lam… Tuy nhiên nguồn gốc ra đời của từng loại bánh đều có sách ghi chép, hướng dẫn. Trong bài viết này chỉ xin nói qua về sự tích bánh chưng xanh, nó đã đi vào đời sống người dân.
Ảnh Nguyên vật liệu gói bánh chưng
Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ
Cây nêu tràng pháo bánh chưng xanh
Chuyện kể rằng, thời xa xưa khi nhà vua đã già yếu, muốn truyền ngôi cho một trong những người con trai. Vua nói rằng các con ai tìm ra được sản vật gì quí mang về để chấm điểm, người nào được công nhận thì Cha sẽ truyền ngôi. Các anh của Lang Liêu ai cũng tài giỏi cả, người thì xuống biển mò ngọc ngà châu báu, người thì lên rừng tìm sản vật quý. Riêng Lang Liêu là con út nên về nông thôn cày cấy trồng lúa, nuôi lợn, các loại rau, hành khác. Đến mùa thu hoạch, anh lấy gạo nếp làm ra hai thứ bánh là bánh chưng và bánh dầy. Đúng thời hạn phải đem sản vật về dâng cho Vua, các anh lớn được lên tâu với vua trước về kết quả lao động của mình, nhưng đều nhận được cái lắc đầu của nhà Vua. Dân làng đứng chứng kiến cũng thấy hồi hộp và lo cho Lang Liêu. Nhìn mâm cỗ thấy sao đơn giản quá chỉ có hai loại bánh: một loại bánh vuông gói có lá, một loại không gói lá mà là để trần, hình tròn.
Bánh chưng xanh.
Lang Liêu trịnh trọng đội mâm bánh trên đầu và trình lạy Cha rằng: “Đây là sản vật do chính tay con làm ra từ đồng ruộng, thôn quê, từ lúa, từ lợn con nuôi...” Thứ bánh vuông tượng chưng cho đất, bánh tròn là bánh dầy tượng trưng cho trời (trời tròn ,đất vuông). Nhà Vua thấy rằng Lang Liêu là người cấn cù chịu khó lao động sản xuất và giữ gìn được phong tục tập quán của người dân việt Nam ta, đó là nền văn minh lúa nước, nên đã truyền ngôi cho người con út này.
Nguyên liệu làm bánh chưng gốm có gạo nếp ngâm vo sạch để ráo nước, đậu xanh ngâm đãi hết vỏ, thịt lợn thái miếng, ướp gia vị vừa đủ, lá dong rửa sạch, lau khô, lạt giang ngâm nước cho mềm dễ gói. Ngày nay còn truyền lại những câu:
Lạt này gói bánh chưng xanh
Cho mai lấy chúc, cho anh lấy nàng
Hoặc câu:
Nhà xanh lại đóng đố xanh
Gieo đỗ (đậu),trồng hành thả lợn vào trong
Còn bánh dầy làm đơn giản hơn, gạo nếp ngâm độ 8-10 tiếng,vo sạch nấu sôi đem giã nhuyễn rồi làm tròn thành bánh .
Nói chung hai thứ bánh này làm cũng đơn giản, hơi tốn công vì bánh chưng phải nấu từ 10-12 tiếng, vớt ra rửa qua nước sạch, ép khô nước... có nhiều công đoạn nên phải chịu khó và khéo tay.
Bài và ảnh Viết Trương
