NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT VỀ Y HỌC TRÊN THẾ GIỚI VÀ 3 THÀNH TÍCH NỔI BẬT VỀ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ Y HỌC CỦA VIỆT NAM TRONG NĂM 2020.

Bs.CKII Dương Văn Thấm

Phó Chủ tịch Hội Y học Tp Cần Thơ

Ảnh minh họa

Năm 2011: Các nhà khoa học đến từ Đại học Queen Mary ở London (Anh) thông qua nghiên cứu huyết áp của 25.000 người tình nguyện đã xác định 5 gen mới - biến thể chung gây ra các cơn đau tim và đột quỵ.

Năm 2012: các nhà nghiên cứu từ Trung tâm Ung thư Memorial Sloan-Kettering ở Thành phố New York và Trung tâm Y tế Đại học Stanford ở Palo Alto, California (Hoa Kỳ) đã sử dụng thành công một loại virus đậu mùa biến đổi để tiêu diệt tế bào ung thư vú ở chuột.

Năm 2013: Một em bé sơ sinh được chữa khỏi HIV về mặt chức năng.  Một đứa trẻ mới biết đi được sinh ra từ người mẹ bị nhiễm HIV, sau 2

năm theo dõi dường như không có virus HIV nào tồn tại. Đứa trẻ sơ sinh đã được chữa khỏi HIV về mặt chức năng.

Năm 2014: Vắc xin Ebola cho thấy nhiều hứa hẹn.

Ebola đã trở thành một hiểm họa đại dịch toàn cầu với diễn biến phức tạp, cướp đi mạng sống của hàng ngàn người dân Châu Phi. Đến ngày 11/11/2019, giấy phép thương mại hóa lần đầu tiên cho vắc xin Ebola mới chính thức được cấp phép bởi Liên minh châu Âu (EU) với loại vắc xin Ervebo được phát triển bởi Cơ quan Dược phẩm châu Âu (EMA) và hãng dược Mersk.

Năm 2015: Cấy ghép khuôn mặt thành công cho một lính cứu hỏa Patrick Hardison có khuôn mặt bị tổn thương nghiêm trọng.

Lính cứu hỏa nghĩ rằng chấn thương vào năm 2001 sẽ khiến anh phải sống hết phần đời còn lại với khuôn mặt bị tổn thương và đầy sẹo. Nhưng vào tháng 7/2015, Hardison đã trải qua ca cấy ghép khuôn mặt lớn nhất từng được thực hiện. Các bác sĩ cho biết Hardison có cơ hội sống sót 50-50, nhưng anh không nản lòng. Trong vòng 26 giờ phẫu thuật, các nhân viên y tế tại Trung tâm Y tế NYU Langone (Hoa Kỳ) đã tạo ra khuôn mặt mới cho Hardison. Các bác sĩ đã có thể hoàn thành các ca phẫu thuật phức tạp, bao gồm cấy ghép tai và ống tai đầu tiên, cấy ghép một số vùng xương và sử dụng nâng cao mô hình ba chiều, "thiết kế" từ bản chụp CT của người hiến tặng và người nhận, để tạo nên khung xương phù hợp nhất.

Năm 2016: Nghiên cứu về virus Zika tiến bộ nhanh chóng.

Virus Zika đã lây lan trên toàn thế giới từ năm 2015, phổ biến ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới nhưng vẫn chưa có vắc xin hoặc phương pháp điều trị hiệu quả. Năm 2016, các nhà nghiên cứu đã giải mã cấu trúc của virus, cung cấp manh mối về cách nó xâm nhập vào tế bào người. Virus Zika lây truyền chủ yếu qua vết cắn của muỗi aedes bị nhiễm bệnh. Họ đã xác định những cách mới để ức chế Zika, thử nghiệm một loại kháng thể có nguồn gốc từ người ở chuột và sàng lọc các hợp chất có triển vọng. Năm loại vắc xin thử nghiệm đã được đánh giá trên khỉ, với một loại hiện đang được thử nghiệm trên người.

Năm 2017: Nghiên cứu phát hiện sớm ung thư tuyến tụy có triển vọng.

Ung thư tuyến tụy gây tử vong cao vì nó thường chỉ được phát hiện sau khi các khối u ác tính đã di căn. Nhưng các nhà nghiên cứu đã có một khám phá cuối cùng có thể giúp phát hiện sớm dễ dàng hơn. Bằng cách thiết kế ngược các tế bào ung thư giai đoạn cuối về trạng thái tế bào gốc của chúng, các nhà nghiên cứu đã xác định được hai loại protein quan trọng xuất hiện trong máu của bệnh nhân khi họ phát bệnh giai đoạn ban đầu.

Năm 2018: Em bé đầu tiên ra đời nhờ cấy ghép tử cung.

Trong báo cáo được công bố trên tờ Lancet, một phụ nữ 32 tuổi bị thiếu tử cung bẩm sinh đã được cấy ghép tử cung tại Bệnh viện das Clínicas, Đại học São Paulo, Brazil, từ một người hiến tặng đã qua đời. Các bác sĩ đã chuyển một phôi được thực hiện thông qua thụ tinh trong ống nghiệm từ trứng của người phụ nữ và tinh trùng của chồng vào tử cung của cô ấy chỉ bảy tháng sau khi cấy ghép. Người phụ nữ đã sinh em bé qua cách mổ lấy thai sau 36 tuần mang thai.

Năm 2019: Nghiên cứu chữa khỏi chứng dị ứng đậu phộng đạt được nhiều kỳ vọng.

 Đậu phộng là một trong những tác nhân phổ biến gây dị ứng nghiêm trọng với các triệu chứng có thể đe dọa tính mạng như sốc phản vệ. Một nghiên cứu mới của Đại học Stanford (Hoa Kỳ) đã chỉ ra rằng sau một lần tiêm kháng thể, etokimab, vốn đang được nghiên cứu để điều trị các vấn đề miễn dịch khác như hen suyễn và bệnh chàm, những người bị dị ứng đậu phộng nghiêm trọng có thể ăn protein đậu phộng - chỉ hai tuần sau đó.

Năm 2020: Nhiều loại vắc xin ngừa COVID-19 lần lượt "ra đời".

Trên thế giới hiện nay ghi nhận gần 80 triệu ca nhiễm với gần 2 triệu ca tử vong do COVID-19. Một trong những cách nhanh chóng nhất để đánh bại dịch bệnh đó chính là tìm ra vắc xin. Vào tháng 8/2020, Nga đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới phê duyệt vắc xin chống lại COVID-19 mang tên Sputnik V. Sau đó vào tháng 12, Tổng thống Nga cũng lệnh cho các cơ quan y tế bắt đầu triển khai tiêm chủng đại trà vắc xin do Nga phát triển. Bên cạnh đó, hai loại vắc xin khác, một của Pfizer-BioNTech và một của Moderna, đã sẵn sàng đưa vào tiêm trên diện rộng trước trong sự mong đợi của mọi người. Các thử nghiệm cho thấy chúng là một trong những loại vắc xin hiệu quả nhất từ trước đến nay, đặc biệt là đối với một loại virus hô hấp nổi tiếng khó phòng ngừa. Trong những ngày đầu tiên của việc triển khai, mặc dù vẫn chưa hoàn hảo, nhưng đã có hơn 3 triệu lượt tiêm chủng ở Hoa Kỳ, chủ yếu là các nhân viên y tế tuyến đầu. Nhiều nước trên thế giới cũng đã cấp phép sử dụng vắc xin của liên doanh Mỹ - Đức Pfrizer-BioNTech.

Tổng kết năm 2020, Bộ Y tế đã công bố 10 sự kiện y tế nổi bật tại Việt Nam gồm: “một là sự thành công trong phòng, chống dịch bệnh COVID-19”; “hai là triển khai dự án “Khám và điều trị y tế từ xa”; “ba là phẫu thuật tách cặp song sinh và ghép tạng”; “bốn là chuyển đổi kỹ thuật số quốc gia”; năm là sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng, chống HIV/AIDS; sáu là huy động hỗ trợ cộng đồng trong cuộc chiến chống COVID-19; bảy là đề xuất ngày Quốc tế sẵn sàng phòng chống dịch 27/12; tám là đạt 90,8% người tham gia bảo hiểm y tế và bảo đảm 28 giường bệnh cho 10.000 người; chín là nhân trắc thanh niên Việt Nam có sự thay đổi tích cực và mười là duy trì tỷ lệ sinh thay thế bền vững. Trong đó, 3 sự kiện liên quan đến thành tựu khoa học công nghệ y học cũng như phục vụ cho y học, đã khẳng định trình độ và sự điều hành tầm vĩ mô cấp Quốc gia của Ngành Y tế nước ta rất thành công, đó là:

Thành công về triển khai dự án “Khám và điều trị y tế từ xa”

Đề án khám và điều trị từ xa kết nối 1.000 điểm khám trong 45 ngày. Đến cuối năm 2020, hơn 1.500 cơ sở y tế đã được kết nối vào hệ thống, nhằm tất cả các cơ sở y tế, đặc biệt là tuyến huyện được hỗ trợ chuyên môn liên tục và mọi người dân được hỗ trợ thường xuyên về y tế và khi có nhu cầu.

Dự án giúp người dân tiếp cận với các dịch vụ y tế có chất lượng tại tuyến y tế cơ sở, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh của tuyến y tế cơ sở, rút ​​ngắn khoảng cách giữa tuyến trên và tuyến dưới, giúp cứu sống người bệnh.

Thành tích tuyệt vời trong phẫu thuật tách cặp song sinh và ghép tạng

Điển hình của phẫu thuật Việt Nam là tách cặp song sinh dính liền tứ chi Trúc Nhi và Diệu Nhi tại Bệnh viện Nhi đồng Thành phố Hồ Chí Minh, ca ghép ruột thành công đầu tiên tại Bệnh viện Quân y 103, ca ghép đa tạng liên quan đến nhiều bệnh viện trên toàn quốc để ghép tạng từ người cho ở Vũng Tàu cho bệnh nhân ở Hà Nội, Huế và TP.HCM, 23 ca ghép tạng trong 10 ngày liên tục được thực hiện tại Bệnh viện Việt Đức. Những thành tựu này khẳng định năng lực y tế của Việt Nam.

Sáng tạo trong việc thực hiện chuyển đổi kỹ thuật số Quốc gia

Năm 2020, Ngành Y tế đã triển khai các điều kiện tiên quyết quan trọng để vận hành hệ thống chăm sóc sức khỏe thông minh. Là một trong hai Bộ đầu tiên đưa 100% dịch vụ công mức độ 4 lên mạng kết nối với Cổng dịch vụ quốc gia, đồng thời ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong hỗ trợ chẩn đoán COVID-19, Bộ đã đưa Việt Nam đi đầu trong ứng dụng thông tin. công nghệ để phòng chống dịch COVID-19, chẳng hạn như khai báo y tế điện tử, ứng dụng theo dõi Bluezone, bản đồ an toàn COVID-19, chẩn đoán và điều trị từ xa COVID-19.

Bộ Y tế đã khai trương Cổng thông tin điện tử công cộng về y tế với dữ liệu trong nhiều lĩnh vực, cùng với việc ra mắt một số nền tảng kỹ thuật số để kết nối nhân viên y tế và cơ sở y tế trên toàn quốc. Khoảng 98 triệu hồ sơ sức khỏe đã được Bộ Y tế và An ninh xã hội Việt Nam lập chỉ trong 5 tháng để chuẩn bị cho việc khám chữa bệnh không cần giấy tờ.

Chúng ta vui mừng về những thành tích phát triển khoa học công nghệ y học trong nước và càng tự hào hơn khi chúng ta thành công trong việc huy động toàn xã hội tích cực, chủ động phòng, chống dịch bệnh COVID-19 hiệu quả. Trong khi các nước trên thế giới còn phải chật vật chống chọi với đại dịch thì người dân Việt Nam được sống yên lành và sinh hoạt bình thường trong sự bảo vệ chặt chẽ của cả hệ thống chính trị và đặc biệt vai trò nòng cốt tham mưu của Ngành Y tế đóng vai trò quan trọng.