LTS: Nhân ngày 18-5 ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam, chúng thôi xin giới thiệu một vố vấn đề liên quan đến hoạt động KH&CN và người làm công tác khoa học và công nghệ, để quý độc giả hiểu thêm.
Trước hết là những khái niệm, định nghĩa về nhà khoa học.
Hiện nay có nhiều tài liệu, từ điển nói về nhà khoa học:
* Nhà khoa học: Người học giả chuyên làm công tác nghiên cứu khoa học, tự nhiên hay xã hội.
* Nhà khoa học – theo nghĩa rộng: là người tham gia vào những hoạt động mang tính hệ thống nhằm thu được trí thức trong một lĩnh vực nào đó.
Theo nghĩa hẹp: một nhà khoa học là người áp dụng các phương pháp khoa học trong nghề nghiệp của họ. Người này có thể là chuyên gia trong một lĩnh vực khoa học, đặc biệt trong khoa học tự nhiên, toán học và xã hội. Các nhà khoa học thực hiện các nghiên cứu nhằm hiểu biết đầy đủ hơn về sự vận hành của tự nhiên và dựa vào những nguyên lý của tự nhiên để ứng dụng cho cuộc sống con người.
Nhà khoa học có mục tiêu hoạt động khác so với các kỹ sư, người thiết kế, xây dựng và duy trì những đối tượng cụ thể. Ngành khoa học áp dụng những nguyên lý của khoa học thuần túy gọi là khoa học ứng dụng.
Nhà khoa học ứng dụng có thể không thiết kế một đối tượng cụ thể nào đó, nhưng họ thực hiện nghiên cứu với mục đích nhằm phát triển công nghệ và phương pháp thực hành mới dựa trên những tri thức của khoa học .
* Nhà khoa học : Khái niệm dùng để chỉ một nhân lực khoa học có chức năng và nhiệm vụ nghiên cứu, sáng tạo có trình độ cử nhân, kỹ sư hoặc tương đương trở lên. Nhà khoa học là khái niệm đồng nghĩa với các khái niệm nhà nghiên cứu, cán bộ khoa học.
* Cán bộ khoa học: Một khái niệm của khoa học luận, dùng để chỉ những người có trình độ cử nhân, kỹ sư (hoặc tương đương) mà lao động của họ thường xuyên đòi hỏi phải nghiên cứu sáng tạo ra những trí thức mới về bản chất của đối tượng, trên cơ sở đó sáng tạo ra những tri thức mới về phương pháp, con đường, cách thức tác động vào đối tượng lao động và cả những thao tác, những hành động mới để tác động vào đối tượng một cách ngày càng có hiệu quả. Đặc điểm cơ bản để phân biệt cán bộ khoa học với những người lao động trong các lĩnh vực khác có cùng một trình độ là: lao động của họ là lao đông nghiên cứu khoa học và sáng tạo công nghệ.
* Tính độc đáo cá nhân của nhà nghiên cứu: Là một đặc trưng của hoạt động nghiên cứu khoa học, đặc trưng này quy định rằng trong nghiên cứu khoa học, sự thành bại, đúng sai của một công trình nghiên cứu phụ thuộc chủ yếu và trước hết vào cá nhân nhà nghiên cứu. Nó đòi hỏi trách nhiệm cao cả của nhà nghiên cứu đối với kết quả nghiên cứu. Tính độc đáo cá nhân của nhà khoa học không phải là khái niệm trừu tượng. Nó được biểu hiện ở tổng thể các tiêu chí định tính và định lượng hợp thành uy tín nhà khoa học. Uy tín nhà khoa học chỉ có được trên cơ sở năng lực, hiệu suất lao động của nhà nghiên cứu trong những điều kiện môi trường xã hội nhất định.
* Uy tín khoa học: Là một khái niệm để chỉ một tập hợp các tiêu chí định tính và định lượng phản ánh năng lực, hiệu suất lao động mà nhờ chúng, nhà khoa học chiếm lĩnh, khẳng định được vị thế của mình trong tập thể và trong giới khoa học. Những tiêu chí đó bao gồm: số lượng công trình được hoàn thành và được áp dụng; số lượng ấn phẩm khoa học được công bố; số lượng sáng chế được cấp chứng nhận; số lượng học trò do nhà khoa học đào tạo và chất lượng các luận án, luận văn, đồ án; phẩm chất đạo đức và trách nhiệm xã hội ; học vị và học hàm; sức khỏe.
* Kỷ yếu khoa học: Là tài liệu đăng tải những bài viết của nhiều tác giả bàn về những nội dung (phạm vi khía cạnh khác nhau) của cùng một hay một nhóm vấn đề, được sắp xếp, trình bày theo một kết cấu phù hợp với mục đích của những người ra kỷ yếu.
Trong khoa học luận đại cương, kỷ yếu hội thảo được coi là một hình thức phổ biến thông tin phục vụ nghiên cứu khoa học. Có thể có kỷ yếu hội thảo (hội nghị bàn tròn, hội giảng) cũng có thể có kỷ yếu của các tập thể tác giả thuộc một đề tài, một chương trình dự án nào đó.
Ngày 13 -5 -2021
Biên tâp viên
Tài liệu tham khảo: Thuật ngữ khoa học công nghệ - Wikipedia Tiếng Việt
