Kỷ niệm ngày Quốc tế Phụ nữ 8-3:
BÀI THƠ TẶNG VỢ
Mình vừa là chị là em
Tấm lòng người mẹ, trái tim bạn đời
Mai này tới phút chia đôi
Hai ta ai sẽ là người tiễn nhau?
Xót mình đã lắm thương đau
Tôi xin làm kẻ đi sau đỡ mình
Cuộc đời đâu phải phù sinh
Nước non chan chứa nghĩa tình, mình ơi!
Lời bình của Lê Xuân:
“BÀI THƠ TẶNG VỢ” - MỘT TIẾNG GỌI ÂN TÌNH
Hồ Dzếnh tên thật là Hồ Triệu Anh (1916 – 1991) quê xã Quảng Trường, huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa, là con trai ông Hà Kiến Huân gốc người Hoa di cư từ Quảng Đông sang Việt Nam. Ông làm thơ, viết tiểu thuyết, viết kịch, có tập truyện ngắn “Chân trời cũ’’ và tập thơ “Quê ngoại’’. “ Bài thơ tặng vợ ” ông viết vào những năm cuối đời ở vào tuổi 69 hay 70 (?), cái tuổi con người đã phải nghĩ chuyện “ra đi”.
Mở đầu bài thơ là một lời ngợi ca đầy ân nghĩa đối với người vợ:
Mình vừa là chị là em
Tấm lòng người mẹ, trái tim bạn đời.
Thơ ca từ xưa tới nay tôi chưa thấy có câu nào ca ngợi người vợ hay đến thế. Nó không những nói về tình yêu mà còn nói nhiều về ân nghĩa. Người vợ đã phân thân thành ba nhân vật: Vừa là chị, vừa là em, vừa là mẹ. Với vai trò người chị, người vợ chăm sóc chồng chu đáo, dịu dàng, đằm thắm. Còn với vai người em thì người vợ lại được hờn dỗi, nũng nịu. Và ở vai người mẹ thì người vợ sẽ mở rộng vòng tay và tấm lòng bao dung. Nhưng ở đây trái tim “người mẹ” lại mang trái tim “bạn đời” - trái tim của tình yêu của vợ chồng thủy chung, bền chặt.
Đang giãi bày tình nghĩa, nhà thơ đột ngột chuyển hướng nghĩ tới ngày mai vợ chồng sẽ “đi xa”, sẽ âm dương đôi ngã, và ai sẽ là người “tiễn nhau”? Các cụ xưa thường nói: vợ chồng ai về “cõi tiên” sớm là người đó sướng vì có người lo cho mình. Ở đây nhà thơ tự nguyện xin làm “kẻ đi sau” để đỡ đần cho vợ:
Xót mình đã lắm thương đau
Tôi xin làm kẻ đi sau đỡ mình
Câu thơ nói tới chuyện “ra đi” mà vẫn mặn nồng yêu thương, và nó như chứa đựng cả một niềm ân hận nữa. Một thời nhà thơ Tú Xương đã từng ân hận, tự nguyền rủa mình là thằng chồng vô tích sự ăn bám, và nói thay lời vợ “Cha mẹ thói đời ăn ở bạc/ Có chồng hờ hững cũng như không” (Thương vợ). Ở đây Hồ Dzếnh chỉ xin làm “kẻ đi sau” thôi để đỡ đần vất vả, lo toan cho vợ. Từ “đỡ” diễn đạt một sự chia sẻ, đỡ đần chứ chưa phải là tất cả. Ông nhận gánh vác phần cuối của cuộc đời thay vợ.
Cặp lục bát kết bài là một triết lý nhân sinh, là lời vang vọng của tiếng gọi âu yếm “mình ơi” như lời thề nước non:
Cuộc đời đâu phải phù sinh
Nước non chan chứa nghĩa tình mình ơi
Có người coi cuộc đời hiện tại là kiếp “phù sinh” vô nghĩa lý. Còn nhà thơ lại trân trọng nâng niu cuộc sống vợ chồng thật hạnh phúc, ân tình nơi trần thế, nó không là “phù sinh” mà là nghĩa tình.
Bài thơ lục bát 8 câu như có “đề, thực, luận, kết” như một bài Thất ngôn bát cú Đường luật, có kết cấu chặt chẽ, ý tình sâu lắng, đằm sâu về lẽ sống và hạnh phúc chồng vợ. Với bài thơ này, Hồ Dzếnh đã nói thay tấm lòng của không ít người chồng ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy” biết ơn người bạn đời của mình, sẵn sàng hy sinh, gánh vác tất cả để đỡ một phần gánh nặng và những lo toan đang đè lên vai người vợ.
LÊ XUÂN
