MỘT SỐ LƯỢNG RẤT NHỎ CÁC LOẠI CÂY TRỒNG ĐANG THỐNG TRỊ TOÀN CẦU: MỘT TIN XẤU CHO NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG.

Nguồn: https://www.sciencedaily.com/releases/2019/02/190206161446.htm

Người dịch: Nguyễn Hải Nhất Phong

Một nghiên cứu mới đây của Đại học Toronto cho thấy rằng trên phạm vi toàn thế giới, chúng ta đang canh tác với số lượng càng ngày càng nhiều những nhóm cây trồng giống nhau. Chính điều này đặt ra những thách thức lớn cho sự bền vững của nông nghiệp trên quy mô toàn cầu.
Nghiên cứu được thực hiện bởi một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế đứng đầu là phó giáo sư Adam Martin thuộc Đại học Toronto, sử dụng dữ liệu từ Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (FAO) để xem loại cây trồng nào được trồng ở những trang trại công nghiệp quy mô lớn (large-scale industrial farmlands) từ năm 1961 đến 2014.

Họ phát hiện ra rằng sự đa dạng cây trồng trong khu vực đã thực sự tăng lên - ví dụ, ở Bắc Mỹ, 93 loại cây trồng khác nhau hiện đang được canh tác so với 80 loại vào thập niên 1960. Nhưng vấn đề ở đây, theo như Martin nói, là ở quy mô toàn cầu, chúng ta hiện đang thấy cùng những loại cây trồng được trồng trên quy mô lớn hơn nhiều. Nói cách khác, các trang trại quy mô công nghiệp lớn ở Châu Á, Châu Âu, Bắc Mỹ cũng như Nam Mỹ đang bắt đầu trông tương tự như nhau.

"Cái chúng ta đang thấy là hình thức canh tác độc canh của những loại cây trồng có giá trị thương mại đang ngày càng phổ biến trên thế giới", Martin, một nhà sinh thái học thuộc Khoa Khoa học Vật lý và Môi trường tại Đại học Toronto Scarborough cho biết. Các trang trại công nghiệp lớn thường trồng một loài cây trồng, thường chỉ là một kiểu gen duy nhất, trên hàng nghìn hecta đất. Đậu nành, lúa mì, lúa gạo và bắp là những ví dụ điển hình. Chỉ riêng bốn loại cây trồng này đã chiếm 50% toàn bộ đất nông nghiệp của thế giới, trong khi 152 loại cây còn lại chiếm 50% còn lại.

Nhóm những cây trồng chủ lực bao gồm lúa mì, lúa gạo, và bắp (từ trái sang phải)

(Nguồn: https://helpsavenature.com/list-of-natural-resources)

Người ta cho rằng sự thay đổi lớn nhất trong đa dạng nông nghiệp toàn cầu đã diễn ra trong cuộc "trao đổi Columbia" (Columbia exchange) ở thế kỷ 15 và 16, khi các loài thực vật đóng vai trò quan trọng về mặt thương mại được vận chuyển đến các khu vực khác nhau trên thế giới. Nhưng các tác giả nhận thấy rằng trong thập niên 1980 đã có sự gia tăng lớn về đa dạng cây trồng toàn cầu khi các loại cây trồng khác nhau lần đầu tiên được trồng ở những nơi mới với quy mô công nghiệp. Vào những năm thập niên 1990, sự đa dạng giữa các khu vực đã bắt đầu suy giảm.

Cánh đồng đậu nành (Nguồn: https://www.producer.com/2017/11/push-prairie-soybean-plant/)

Việc thiếu sự đa dạng di truyền trong từng loại cây trồng là khá rõ ràng, Martin nói. Ví dụ, ở Bắc Mỹ, sáu kiểu gen riêng lẻ chiếm khoảng 50% tổng số cây bắp ngô. Sự suy giảm đa dạng cây trồng toàn cầu này trở thành một vấn đề lớn vì một số lý do. Trước hết, nó ảnh hưởng đến quyền tự chủ thực phẩm của khu vực (regional food sovereignty). "Nếu sự đa dạng cây trồng trong khu vực bị đe dọa, nó thực sự cắt giảm khả năng ăn hoặc mua những loại thực phẩm có ý nghĩa về mặt văn hóa đối với người dân ở khu vực đó", Martin nói.

Ngoài ra, đó còn là một vấn đề về sinh thái; "Nạn đói lớn"* có thể sẽ lặp lại, nhưng trên quy mô toàn cầu. Martin nói rằng nếu sự thống trị của một vài dòng di truyền ở cây trồng ngày càng tăng, thì hệ thống nông nghiệp toàn cầu sẽ ngày càng dễ yếu ớt trước sâu bệnh. Ông còn chỉ ra một loại nấm bệnh hại cực kỳ nguy hiểm tiếp tục tàn phá các đồn điền chuối trên khắp thế giới.

Ông hy vọng sẽ áp dụng các phân tích tương tự trên quy mô toàn cầu để xem xét các mô hình quốc gia về đa dạng cây trồng như bước tiếp theo cho nghiên cứu. Martin nói thêm rằng về góc độ chính sách cũng cần được xem xét, vì các quyết định của chính phủ ủng hộ việc trồng một số loại cây trồng nhất định có thể góp phần vào sự thiếu đa dạng.

"Điều quan trọng là phải xem xét những gì chính phủ đang làm để thúc đẩy nhiều loại cây trồng khác nhau được trồng, hoặc ở cấp chính sách, họ có ủng hộ các trang trại trồng một số loại cây trồng nhất định hay không", ông nói.

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí PLOS ONE, đã nhận được tài trợ từ Hội đồng Nghiên cứu Khoa học Tự nhiên và Kỹ thuật Canada (NSERC).

Thuật ngữ: * Nạn đói lớn (Great Famine), còn được gọi là Nạn đói khoai tây Ireland (Irish Potato Famine), Nạn đói lớn Ireland (Great Irish Famine) hay Nạn đói năm 1845-49, là nạn đói xảy ra ở Ireland vào năm 1845 đến năm 1849 khi khoai tây bị thất mùa trong những năm liên tiếp. Các vụ mùa thất bại là do bệnh sương mai, một loại bệnh phá hủy cả lá và rễ ăn được, hoặc củ của cây khoai tây. Tác nhân gây bệnh sương mai là nấm mốc Phytophthora infestans. Nạn đói ở Ailen là nạn đói tồi tệ nhất xảy ra ở châu Âu trong thế kỷ 19.