Ngày 16/4/2010 Bộ Chính trị ra Chỉ thị số 42-CT/ về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, trong đó khẳng định Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật là tổ chức chính trị - xã hội, đại diện cho trí thức khoa học và công nghệ dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Từ khi có Chỉ thị 42 của Bộ Chính trị, vai trò, vị thế của liên hiệp Hội ngày càng được củng cố và đạt được một số kết quả nhất định. Riêng Liên hiệp Hội Cần Thơ có một số hoạt động nổi bật:

 Về Công tác giáo dục chính trị tư tưởng đối với đội ngũ trí thức: được xác định là nhiệm vụ quan trọng, nhằm tập hợp đoàn kết, vận động trí thức tuyệt đối tin tưởng vào chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước, góp phần giữ vững ổn định chính trị, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, Liên hiệp hội đã phối hợp Ban Tuyên giáo Thành ủy tổ chức cho nhà khoa học, trí thức thuộc các Hội thành viên tham gia học tập, quán triệt các Nghị Quyết của Đảng; những chính sách, pháp luật liên quan đến hoạt động khoa học - công nghệ và trí thức;

 Về Hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN

Hoạt động thông tin phổ biến kiến thức của Liên hiệp hội là nhiệm vụ quan trọng, luôn được hội viên quan tâm, góp phần rất lớn trong việc tuyên truyền đường lối, chủ trương chính sách và các quy định của pháp luật về KH&CN đến đội ngũ trí thức và nhân dân; Thông qua các hoạt động như: Đưa thông tin trên trang thông tin điện tử Liên hiệp hội, tổ chức hội nghị, hội thảo  khoa học, tập huấn chuyên môn kỹ thuật, báo cáo chuyên đề... đem lại hiệu quả thiết thực, cập nhật kiến thức khoa học mới, đề xuất những giải pháp ứng dụng đưa khoa học vào cuộc sống góp phần tạo động lực xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế xã hội địa phương. Từ năm 2010 đến tháng 6 năm 2019, Liên hiệp hội và các hội thành viên đã tổ chức trên 260 hội thảo khoa học, tập huấn, phổ biến kiến thức cho trên  38.000 lượt người tham dự. Trang thông tin điện tử tuyên truyền ngày càng hiệu quả thu hút ngày càng nhiều người quan tâm theo dõi. Trung bình hàng ngày có gần 400 lượt người truy cập xem thông tin.

Về Hoạt động Nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ

Các nhiệm vụ KH&CN của Liên hiệp hội tập trung ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất như: cải thiện môi trường sống, sản xuất nông sản sạch, nghiên cứu giống cây trồng vật nuôi thích ứng biến đổi khí hậu, nông nghiệp hữu cơ, ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến trong điều trị và chăm sóc sức khỏe cho nhân dân, góp phần trong xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh và phong trào toàn dân đoàn kết sáng tạo,...

Liên hiệp Hội đã đẩy mạnh công tác chuyển giao tiến bộ khoa học và kỹ thuật thông qua các đề tài, dự án của thành phố và các quận, huyện. Từ năm 2011 -2018, Liên hiệp hội và các hội thành viên đã thực hiện trên 40 đề tài, dự án hầu hết, mang tính ứng dụng cao, thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất và đời sống.

Về Hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội

Thực hiện chỉ thị 42-CT/TW ngày 16/4/2010 của Bộ Chính trị (khóa X) Liên hiệp Hội có nhiệm vụ:

Đề xuất, tham mưu cho Thành ủy, Ủy ban những vấn đề lớn có liên quan đến thực hiện đường lối, chủ trương phát triển thành phố là trung tâm động lực vùng đồng bằng sông Cửu Long, nhất là trung tâm về khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo, y tế, chính sách đối với trí thức trong xây dựng- phát triển vùng.

 Chủ động đề xuất tư vấn, phản biện và giám định xã hội trong quá trình thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; các chương trình, dự án, đề án lớn, quan trọng về phát triển khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo, kinh tế - xã hội trước khi cấp có thẩm quyền quyết định. Để tham gia vào các chương trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của thành phố trong thời gian qua, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật phối hợp các Hội thành viên đã tổ chức tọa đàm, hội thảo tư vấn, phản biện cho các dự án khoa học; một số chủ trương chính sách về y tế, giáo dục và khoa học-công nghệ; tham gia tư vấn, phản biện trong các Hội đồng của thành phố nhưng với tư cách là chuyên gia chưa thể hiện được đầy đủ vai trò tư vấn - phản biện như Quyết định Số 190/QĐ-UBND ngày 25/01/2016.

 Năm 2018, Liên hiệp Hội đã chủ động đề xuất với Lãnh đạo Ủy ban nhân dân thành phố thực hiện Đề tài “tư vấn kế hoạch thu thuế năm 2018 và những năm tiếp theo” đề ra nhiều giải pháp tư vấn thu thuế, chống thất thu được Ủy ban nhân dân thành phố đánh giá cao. Đề xuất với Liên hiệp Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đề tài tư vấn “Xây dựng huyện Phong Điền thành phố Cần Thơ thành Đô thị sinh thái” đã được Liên hiệp Hội Việt Nam chấp thuận thực hiện năm 2019.

Về tôn vinh trí thức, khuyến kích và thúc đẩy phong trào sáng tạo KH&CN

Để khuyến khích tinh thần lao động sáng tạo trong lực lượng trẻ, hàng năm Liên hiệp Hội Cần Thơ phối hợp tổ chức Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng. Cuộc thi do Liên hiệp Hội làm thuờng trực ban tổ chức đã tạo sinh khí sôi động trong các trường học, huy động đông đảo học sinh từ tiểu học đến THPT tham gia, là nơi ươm mầm, thúc đẩy ý tưởng sáng tạo trong học tập, trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, cơ hội tạo điều kiện các em trở thành người sáng tạo năng động trong tương lai.

Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật định kỳ hai năm tổ chức một lần. Hội thi đã thu hút sự tham gia của đông đảo tầng lớp nhân dân. Hội thi tạo điều kiện cho các tác giả có những sáng kiến cải tiến kỹ thuật, ứng dụng công nghệ vào sản xuất, chăm sóc sức khỏe, môi trường và phát triển kinh tế, quốc phòng. Thông qua hoạt động này đã phát hiện nhân tài, tôn vinh các giải pháp sáng tạo, giới thiệu cho Chương trình Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của thành phố; có 02 tập thể được vinh danh vào Sách vàng sáng tạo năm 2018.

Nhằm ghi nhận công lao và tôn vinh thành tích của đội ngũ trí thức, nhà khoa học tiêu biểu có nhiều đóng góp tích cực và hiệu quả vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng của thành phố Cần Thơ. Năm 2019 Ủy ban nhân dân thành phố giao Liên hiệp Hội ký ban hành “Quy chế xét chọn, tôn vinh trí thức, nhà khoa học tiêu biểu thành phố Cần Thơ”, qua việc tôn vinh, góp phần động viên, khuyến khích đội ngũ trí thức, nhà khoa học tiếp tục tăng cường đoàn kết, phát huy trí tuệ sức sáng tạo góp phần xây dựng thành phố Cần Thơ giàu mạnh, văn minh, hiện đại.

Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn một khó khăn, vướng mắc:

  - Hoạt động hội còn gặp khó khăn do số lượng cán bộ công tác hội không nhiều, tiêu chuẩn đầu vào phải có trình độ học vấn, kiến thức chuyên môn, khoa học và công nghệ nhưng chức danh, tên gọi đội ngũ công tác Hội không là công chức hay viên chức nhà nước nên tư tưởng không ổn định, thiếu an tâm công việc phần nào ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động; cần sớm xác định họ là ai để tránh hoang mang về tâm lý đối với họ nhất là những người từ công chức chuyển sang viên chức.

 - Hệ thống tổ chức Liên hiệp hội ngày càng được củng cố và phát triển, nhưng chưa thống nhất loại hình hoạt động để gom đầu mối chung, nên có những hội mang tính chất KH&KT nhưng không thuộc Liên hiệp hội KH&KT, còn tùy theo địa phương và ý thích của các hội thành lập, nên số lượng các hội thành viên trực thuộc khác nhau. Luật về Hội đã dự thảo nhiều năm nhưng chưa được ban hành.

 - Trong các văn bản chưa thể hiện cụ thể mối liên hệ giữa Liên hiệp Hội và các Hội thành viên: Liên hiệp Hội và các Hội thành viên về mặt tổ chức, tổ chức đại hội, nhân sự, thành lập, giải thể,… đều do cơ quan chuyên môn (sở Nội vụ) và Ủy ban nhân dân phê duyệt ra Quyết định; về mặt Nhà nước xem như vai trò vị trí giữa Liên hiệp Hội và các Hội thành viên ngang nhau, vì vậy việc tham gia ý kiến về thời gian, nhân sự cho Đại hội, hay việc đôn đốc củng cố tổ chức và hoạt động các Hội thành viên còn gặp khó khăn.

- Liên Hiệp Hội có tính chất đặc thù có “nghĩa vụ: tập hợp, nghiên cứu ý kiến, kiến nghị của các hội thành viên… Để tham gia vào các chương trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội đất nước”. Việc thực hiện chức năng này thời gian qua được Liên hiệp Hội thực hiện, nhưng sự hợp tác các Hội cũng có hạn chế do việc hỗ trợ lại các hoạt động của các Hội thành viên có gặp khó khăn về nhân lực cũng như tài lực; “Việc thực hiện quyền tư vấn, phản biện và giám định xã hội các chính sách, chương trình, đề tài, dự án…” nhưng các cơ quan Nhà nước chưa xây dựng được cơ chế hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội.

Nguyên nhân

- Sự nhất quán trong các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước chưa thống nhất còn khó khăn cho hoạt động của Liên hiệp hội như chỉ thị 42CT/TW của Bộ chính trị nêu ”Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam có hệ thống từ Trung ương đến các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là tổ chức chính trị -xã hội do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo”. Trong khi đó Chính phủ lại quản lý Liên hiệp hội Khoa học và Kỹ thuật là hội có tính đặc thù; Văn bản của Bộ Nội vụ những người được tuyển dụng theo biên chế của hội không phải là công chức, viên chức.

- Số tổ chức Hội cả nước cũng như thành phố rất lớn, rất đa dạng loại hình hoạt động, một số tổ chức Hội hoạt động không hiệu quả, hầu như đầu mối quản lý chung chưa tập hợp thành hệ thống thống nhất ít được quan tâm; cơ quan quản lý nhà nước không đủ nhân lực để quản lý.

- Thiếu sự quan tâm phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nuớc với các Hội chuyên ngành trong thức đẩy phát triển kinh tế-xã hội của thành phố; chưa nhìn thấy vai trò tích cực của Hội, còn nhìn Hội như tổ chức đeo bám nhà nước.

Để tiếp tục củng cố và phát triển hệ thống Liên hiệp Hội, chúng tôi có một số kiến nghị, đề xuất:

 Với Trung ương

 - Cần thống nhất các văn bản của Đảng và Nhà nước xác định Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, có Đảng đoàn trực thuộc Tỉnh ủy, Thành ủy hay Liên hiệp Hội là Hội đặc thù? cần xác định nhất quán.

- Quốc Hội nghiên cứu, lắng nghe ý kiến đóng góp và thực tiển hoạt động của các hội và Liên hiệp Hội để ban hành Luật Hội phù hợp nhất.

- Ban Tổ chức Trung ương, Bộ Nội vụ nên lắng nghe và đề xuất hệ thống tổ chức vị trí, vai trò của Liên hiệp Hội Việt Nam cũng như các Liên hiệp Hội địa phương, để có tổ chức tập hợp, vận động trí thức trong và ngoài nước, trí thức trong và ngoài hệ thống chính trị cống hiến cho sự phát triển của đất nước.

Với cấp ủy, chính quyền thành phố Cần Thơ

- Lãnh đạo thành phố, các cơ quan chuyên môn thành phố quan tâm đến việc tư vấn, phản biện và giám định xã hội các chương trình, dự án chuẩn bị đầu tư để thưc hiện đặt hàng lấy ý kiến trước khi trình UBND phê duyệt.

- UBND tiếp tục chỉ đạo phong trào sáng tạo của địa phương; cơ quan chức năng (sở Khoa học và công nghệ) nên có giải pháp, chương trình hoặc nguồn quỹ hỗ trợ giải pháp sáng tạo kỹ thuật đạt giải hoàn thiện quy trình và triển khai mở rộng;

Với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam

- Tham mưu Đảng và Nhà nước sớm ban hành văn bản thống nhất xác định vị trí, vai trò của Liên hiệp Hội Việt Nam và các địa phương.

- Thống nhất cơ cấu tổ chức trong hệ thống Liên hiệp Hội từ Trung ương đến địa phương (hiện nay mỗi địa phương, cơ cấu tổ chức không giống nhau).

- Cần thống nhất quy định tổ chức Đại hội đại biểu của các Liên hiệp Hội giống như các tổ chức chính trị - xã hội khác. Đại hội đại biểu cấp địa phương xong mới tới Đại hội đại biểu toàn quốc (hiện nay mỗi địa phương tổ chức đại hội vào thời điểm khác nhau, chưa đồng loạt).

Hoài Ân.